Påtroppande leiar Mikal Heldal saman med Jan Økland og Marianna Heggland Brungot

No synest eg det er på tide å levera stafettpinnen vidare, sa avtroppande leiar i Tysnes Sogelag Jan Økland på årsmøte som vart avvikla på Tysnes Skule sist sundag. Eg takkar for godt samarbeid med styret  dei 6 åra eg har vore leiar. Det har vore nokre interessante år med mange og utfordrande oppgåver.

Mikal Heldal vart valt til ny leiar. Han opplyste at aktiviteten i sogelaget framleis vil vera stor. Eit medlemstal på  snart 230 forpliktar,  og me har mykje på programmet også i år. Sogelaget vil delta med eige arrangement på Kulturminnedagen under Kystsogevekene i september. Tema i år er bortgøymte kulturskattar, og vårt arrangement vil me kalla ” Ballastrøyser frå tida med skottehandel”. Til dette arrangementet er planen å trekkja vekslar på resurspersonar frå Universitetet i Bergen og Sjøfartsmuseet, opplyste han.  Turar til kulturhistoriske stader vert det også fram på vårparten, og så skal me sjølvsagt vera synlege der tysnesingane ferdast i hopetal med eigen flott stand på mellom anna på Tysnesfest. Årets sogeskrift vert eit temahefte om dei gamle grendaskulane på Tysnes, og me har ei utfordrande oppgåve å koma i kontakt med elevar frå desse skulane. Mykje stoff har me samla, men me manglar spesielt frå gamleskulen på Gjerstad. Kontakta oss de som har noko å fortelja, var oppmodinga frå den nye leiaren.

Sundag 18. januar går det første Sundagsakademiet i Tysnes folkebibliotek denne sesongen av stabelen. Det er to formidable storleikar som står på programmet – Bergensbanen og Tron Bach.

Sundagsakademiet har forlengst etablert seg som ein populær og godt besøkt foredragsserie på Tysnes, der interessante tema og gode, seriøse foredragshaldarar får boltra seg. Desse faste tilstellingane går no inn i 5. sesongen.

Då Bergensbanen vart bygd var det eit nasjonalt løft av verkelege dimensjonar. Bygginga av banen var ei stor utfordring. Lina måtte leggjast i eit ugjestmildt terreng høgt over havet, ein region utan vegar og kor det kunne vera fleire meter med snø om vinteren. Særleg var bygginga av den meir enn fem kilometer lange Gravhalstunnelen problematisk. Det vart jobba på tre skift kvar veke i seks år for å få tunnelen ferdig. For å skaffa kraft til utbygginga vart det bygd kraftverk i Gangdalsfossen vest for tunnelen, og eit kraftverk i Kjosfossen aust for tunnelen.

Bergensbanen var opphavleg 493 km lang og hadde 182 tunnelar, med ei total lengd på 73 km. I dag er den totale lengda 526 km. Den lengste tunnelen er Finsetunnelen med sine 10 300 meter. Den stasjonen som ligg høgast er Finse stasjon 1222 moh.

Jernbanelina er i dag ein populær turistattraksjon. Den gamle arbeidarvegen Rallarvegen ligg tett inntil lina og er eit populært turmål. NSB leigar ut syklar mellom anna på Finse. Ved Myrdal går det eit særs spektakulært sidespor (20 km) ned til Flåm. Flåmsbana er heilårsbane med redusert drift i vinterhalvåret.

Foredragshaldaren Tron Bach skulle kanskje ikkje trengja nokon nærare presentasjon. Som samfunnsutviklar på Tysnes har han vore høgt og lågt det siste året. Det er slett ikkje noko slumpetreff at det er nett Bergensbanen Bach skal snakka om – det er eit emne han kjenner grundigare enn dei fleste. Bach har vore ein sentral mann bak om

grepet "Finse 1222", som omfattar både sjølve høgfjellshotellet og også får ein til å tenkja på Rallarmuseet og den populære Rallarvegen. Seinast i 2008 gav Tron Bach ut boka "Rallarvegen – frå Haugastøl til Flåm og Voss" saman med Johannes Gjerdåker.

Som vanleg vert det tid til ein kopp kaffi og noko å bita i.

Tid og stad: Sundag 18. januar kl. 17, Tysnes folkebibliotek i Tysneshallen. Gratis adgang, ope for alle.

Arrangementet er eit samarbeid mellom Tysnes folkebibliotek og Tysnes Sogelag. Bilete: Wikipedia. Biletet av Tron Bach er henta frå Tysnes kommune si nettside.

Grunngjevinga til juryen som har vurdert alle artiklane som er publisert i Sogeskrift for Tysnes 2010.

Prisen  "Arets  skribent"  går i 2010  til Mikal  Heldal  for  forteljinga  "Maddelo  i Blekjet".

Forfattaren  har  gjeve  oss  ei  original  og  lesarvenleg  skildring  av  ein  kvardagslagnad  i bygdene  våre for om lag  100  år  attende  i  tid.  Det  er  ei folkelivsskildring  som  gjev  oss  eit levande  bilete  av  levekår  og
kvardagsliv  i bygdene  på  Tysnes.

Forteljinga  er  representativ  og  lærerik  når det  gjeld  kunnskap  om livsvilkåra  til husmannsfolk  og
fattigfolk  elles.  Me  får  innsyn  i  sosial  naud  og  elende.  Men  me  får  også  høyra  om  omsut  og  omtanke
– sosialt  ansvar  kan  me  kanskje  seia  – og  godt  naboskap  i bygdene.

Her  er  også  døme  på korleis  folk  kunne  driva  sjølvberging  – både  på  godt  og  vondt.
Soga  om Maddelo  og  Omund  er  levande  fortalt  og  ikkje  utan  humor  – me  kan  dra  på  smilebandet  av
hovudpersonen  sine  skikkar,  vanar  og  ikkje  minst  uvanar,  men  me  kan  også  –  i  alle  fall  mellom  linene
–  lesa  om  ein  tragisk  lagnad  og  eit  ikkje  berre  lukkeleg  liv,  som  nok  kan  vera  representativt  for mange
menneske  som  levde  i bygdene  våre  på  den  tida.

Faktaopplysningane  om  personane  er  dokumenterte  m.a.  i Gards-  og  ættesoga.  Når det  gjeld
skildringa  av  hovudpersonen  og  og  hendingane  rundt,  byggjer  det  på ein  munnleg  tradisjon  hjå etterslekta  og  i  grannelaget,  ein  tradisjon  som  no  er  skriftfesta.

Dette  ser  juryen  som  viktig,  og  me  vonar  at  det  kan  motivera  andre  som  mitte sitja  på  liknande  stoff,
til  å  fylgja  føredømet  til  årets  skribent

Kirsten Nesse                                                                                              Nils Magne Singestad